مقاله‌های دانشگاهی برمبنای چه معیارهایی ارزیابی کیفی می‌شوند؟
نگارش یا ترجمه مقاله علمی در سطوح بالا بی‌نهایت پرزحمت است، اما ارزیابی کیفیت و دقت از این هم پرزحمت‌تر می‌شود. خواه قرار باشد مقاله هم‌کلاسی یا شاگردتان را داوری کنید یا مسئول مجله‌ای برای انتخاب مقاله‌های مناسب باشید، امتیازدهی می‌تواند برمبنای ترکیبی از معیارهای محتوایی و ساختاری باشد. خواه مقاله‌ای به فارسی نوشته شده یا ترجمه تخصصی شده باشد، با نگاهی به ویژگی‌های کلیدی مقاله‌های موفق در حوزه علوم پایه و علوم انسانی می‌توان هر مقاله‌ای را با توجه به خصوصیت‌های کیفیِ معین مورد سنجش قرار داد.
ساختار
ابتدا به نام نویسنده، رشته تحصیلی، نام استاد راهنما، مشخصات تماس و تاریخ نگارش نگاه کنید. بطور کلی اطلاعاتی را بررسی کنید که هویت صاحبان مقاله و مخاطبان را در صفحه نخست مشخص می‌کند. اینطوری نویسندگان و پژوهشگران بطور مستقیم یکدیگر را از طریق جستجوی فهرست‌ها پیدا خواهند کرد.
ببینید آیا عنوان مقاله در بالای چکیده تا چه حد گیرا و چشمگیر است. همچنین ارتباطش با موضوع مقاله را بررسی کنید. عنوان حتی می‌تواند بازتابگر سبک نگارش از جمله رسمی یا غیررسمی، دانشگاهی یا مطبوعاتی باشد و کلیدواژه‌های مقاله را دربربگیرد. برای نمونه، «آینده مالی درخشان: چرا دانش‌آموزان دوره راهنمایی به کتاب درسی درباره اصول سرمایه‌گذاری نیاز دارند؟» گیراتر، جنجالی‌تر و مطبوعاتی‌تر به نظر می‌رسد در مقایسه با «کتاب درسی درباره اصول سرمایه‌گذاری بر آینده مالی دانش‌آموزان دوره راهنمایی تأثیر مثبت می‌گذارد.».
به جمله‌بندی‌ها و نشانه‌های سجاوندی دقت کنید. در بسیاری از همایش‌ها و نشریه‌ها از تهیه‌کنندگان مقاله درخواست می‌کنند که حروفنگاری را با قواعد یکسانی انجام دهند. در غیراینصورت، فونت‌ها، فاصله‌ها و حاشیه‌های صفحه باید طوری باشد که به‌راحتی خوانده شود.
پایان‌نامه‌های علوم انسانی
در ابتدا می‌توانید به چکیده نگاه کنید و همینطور کلیدواژه‌ها را مرور کنید. جمله‌های این قسمت باید از ترتیبی منطقی پیروی کند و بیانگر تک‌تک بخش‌های مقاله در بدنه اصلی باشد. البته اگر قرار باشد مقاله‌ای به مرحله انتشار برسد، هر مجله‌ای برای خودش قوانینی مربوط به محتوا و ساختار چکیده دارد.
سپس ببینید آیا موضوع مقاله قابل‌بحث و دفاع است یا نه. آیا نظرهای مخالفی در آن حوزه وجود دارد یا نه. اگر موضوع مقاله‌ای چندبعدی باشد یا بتوان از زوایای مختلفی در مورد یافته‌های آن قضاوت کرد، پس ارزش خواندن و چاپ را خواهد داشت.
حالا میزان نوآوریِ موضوعی را بسنجید. برای این کار کلیدواژه‌های تخصصی و عنوان مقاله را در میان نشریه‌های آنلاین جستجو کنید. اگر موضوع بارها از سوی پژوهشگران و نویسندگان دیگر پوشش داده شده باشد، دیگر ناب محسوب نخواهد شد. همچنین از خودتان بپرسید آیا یافته‌های مقاله آشکار و تکراری به نظر می‌رسد یا نه. اگر ویژگی متمایزی نسبت به بقیه مقاله‌های مشابه نداشته باشد، انتخاب مناسبی برای انتشار نخواهد بود.
دست‌کم سه قسمت پیدا کنید که از ادعای مقاله حمایت کرده باشد. هر قسمت باید برمبنای نتایج و یافته‌های پژوهش باشد و یک یا چند پاراگراف جداگانه را دربربگیرد. برای این کار می‌توانید بخش «بحث و نتیجه‌گیری» هر مقاله را بررسی کنید.
همچنین به تعداد استنادها و نقل‌قول‌ها از مراجع دیگر در مقاله نگاه کنید. همانطور که از اول تا انتها مرور می‌کنید، روی نقل‌قول‌ها از پژوهش‌های دیگر علامت بزنید تا میزان اعتبار و صحت کلی مشخص شود. هر چه فراوانی مراجع بیشتر باشد، سندیت مقاله نمایان‌تر خواهد بود. در مقابل، مقاله‌ای که از لحاظ استنادی کمبود داشته باشد.، امتیاز پایین‌تری برای اعتبار می‌گیرد. همچنین نقل‌قول‌هایی طولانی که بیشتر از 4 سطر باشد معمولاً در کادرهای مخصوص و مجزا از بدنه اصلی متن قرار داده می‌شوند.
البته باید توجه داشته باشید که خود مراجع هم باید معتبر و مرتبط باشند. اگر قسمتی از متن مقاله با نقل‌قول همراستا نباشد یا خاصیت پشتیبانی از ادعایی را نداشته باشد، از کیفیت محتوا کاسته می‌شود. نقل‌قول‌های پراکنده نشان می‌دهد که نویسنده به اندازه کافی مفاهیم مرتبط را درک نکرده و تنها به وجود آنها در لابه‌لای متن اکتفا کرده است.
در بخش نتیجه‌گیری، به پیام‌های گسترده‌تر در یافته‌ها نگاه کنید؛ اینکه چقدر بر آن حوزه علمی تأثیر می‌گذارد و به رخدادهای جاری شکل می‌دهد. هر مقاله باکیفیت در نهایت نفوذ و اهمیت موضوعش را به فراتر از مرزهای پرسش ابتدایی می‌برد.
پایان‌نامه‌های علوم پایه
بطور معمول، حجم چکیده بین 250 تا 300 کلمه است و باید هدف، مسئله، روش و یافته‌های پژوهش را بطور خلاصه بیان کرده باشد. یک چکیده غنی حتی نتایج را پیشاپیش بطور فشرده تفسیر می‌کند و نتیجه‌گیری و پیشنهادهای نهایی را در اختیار مخاطب قرار می‌دهد.
در مقدمه این مقاله‌ها اغلب بخشی وجود دارد که خواننده را از طریق مرور ادبیات و پیشینه پژوهش در مورد موضوع راهنمایی می‌کند. نویسنده در اینجا توضیح می‌دهد که مقاله‌ها کدام یک از کاستیهای مطالعات و تحقیقات قبلی را جبران می‌کند.
همچنین، هر مقاله علمی موفق می‌بایست به تمام محدودیت‌های پژوهش اشاره کند. برای نمونه، اگر نویسنده روی جامعه آماری زنان باردار تحقیق کرده اما فقط افراد بالای 35 سال در پر کردن پرسشنامه شرکت کرده باشند، باید در بخش محدودیت‌ها اشاره شده باشد. چنین عواملی به احتمال قوی بر یافته‌ها و نتایج پژوهش تأثیرگذار خواهند بود.
در بدنه اصلی مقاله به دنبال بخشی باشید که رویکرد و روش‌شناسی نویسنده را توصیف می‌کند. در اینجا بطور واضح به جزئیات روال‌ها و شیوه‌های تحلیل و آزمایش پرداخته می‌شود. روش‌شناسی اگر بدرستی بیان شده باشد به‌راحتی مشخص می‌کند آیا نتایج پژوهش معتبر و قابل‌اتکا هستند یا خیر. برخلاف چکیده، فعل‌ها در این بخش بطور عادی در زمان گذشته نوشته می‌شود، چون تمام مراحل و اقدام‌ها از قبل انجام شده است.
سپس ببینید فرضیه اصلی مقاله در بخش نتایج چطور حمایت شده است. نویسنده در اینجا توضیح می‌دهد نتایج چگونه بر اعتبار فرضیه و پاسخ به پرسش اولیه می‌افزاید. بخش نتایج نباید شامل داده‌های خام باشد، بلکه باید یافته‌های پژوهش را همراه با نمودارهای تصویری نمایش دهد.
در بخش «بحث و نتیجه‌گیری»، به دنبال بینش‌های تازه و روشن در مورد موضوع پژوهش بگردید. نویسنده در اینجا تلاش می‌کند جایگاه مقاله را در میان ادبیات موجود نشان دهد و هرگز اطلاعات موجود در مقدمه را بازگویی نمی‌کند. در عوض، اشاره می‌کند که یافته‌ها چطور مسیر و پرسش اصلی تحقیق را دگرگون خواهد کرد.
نسخه‌برداری از این مطلب همراه با ذکر منبع مانعی ندارد.
