چاپ کتاب بطور مستقل و از راه قرارداد با ناشر چه تفاوت‌هایی باهم دارند؟
سرانجام، شب‌های طولانی نشستن جلوی صفحه کامپیوتر تمام می‌شود؛ فنجان پشت فنجان قهوه که شمارش از دست‌تان در رفته است. کتاب‌تان را در فصل اول با وسواسی خاص بازنویسی می‌کنید و کار آماده می‌شود. همه باید باخبر شوند!
وقتی فرایند تألیف یا ترجمه کتاب به پایان می‌رسد، دنیای چاپ و نشر و مخاطبان منتظرش می‌ماند. نویسندگان مدت‌هاست که از طریق انتشاراتی‌ها به بازار کتاب معرفی می‌شوند. با اینکه نشر سنتّی همچنان پرطرفدار باقی مانده، اما نویسنده‌ها امروزه با گزینۀ دیگری روبرو هستند به نام خودناشری یا همان «ناشرمولفی»؛ یعنی خودشان هم مولف باشند و هم ناشر. در این مطلب می‌خواهیم مزیت‌ها و عیب‌های این دو شیوه را بررسی کنیم.
نشر سنتّی
برای آنکه کتاب‌تان را یک ناشر رسمی چاپ کند، ابتدا باید نسخه اولیه را همراه با نامه درخواست به دفتر نشریه ارسال کنید. بطور معمول، مدیر انتشاراتی یا ویراستارش یکبار محتوای کتاب را مرور می‌کنند و تصمیم می‌گیرند آیا برای عقد قرارداد انتشار مناسب است یا نه. در اینجا پیشنهاد می‌کنم فیلم سینمایی The Word را تماشا کنید. کنار آمدن با ناشران سنتّی برای خودش دشواری‌ها و امتیازهایی دارد.
قرارداد کتاب در این شیوه شامل حقوق مادی و معنوی اثر برای نویسنده و ناشر است. در برخی مواقع، کلیه حقوق با یک مبلغ ثابت از نویسنده خریداری می‌شود. در اکثر مواقع، ناشر مبلغ پیش‌پرداخت و درصدی از قیمت پشت جلد به ازای شمارگان چاپ‌شده یا فروش‌رفته به پدیدآورنده می‌دهد. سپس مسئولیت طراحی، چاپ، پخش و بازاریابی اثر به ناشر واگذار می‌شود.
مطلب مرتبط: کتابی نوشته‌ام و دنبال ناشر خوب می‌گردم، چه کار کنم؟
ناشرمولفی
در سالهای اخیر، نویسندگان شروع به انتشار آثار خود بطور مستقل و ارزان‌تر بر بستر اینترنت کرده‌اند. روند افزایشی در نشر دیجیتال با پیدایش فروشگاه‌های آنلاین و نرم‌افزارهای کتابخوانی مانند کتابراه، طاقچه و فیدیبو در ایران همبستگی داشته است. در موارد نادر، مولفان ترجیح می‌دهند هزینه‌های چاپ کاغذی کتاب خود را شخصاً به عهده بگیرند و سود بیشتری از این سرمایه‌گذاری کسب کنند. در هر حال، انگیزۀ هر نوع ناشرمولفی این است که سرنوشت کتاب را به هر قیمت و زحمتی شده پدیدآورنده تعیین کند و هیچ واسطه‌ای در میان نباشد.
برای هیچ نویسنده و هیچ کتابی نمی‌توان یکی از شیوه‌های نشر را نسخه‌پیچی کرد، ولی می‌توان چندین عامل مهم را پیش از انتخاب در نظر گرفت:
زمان
مدت نگارش و آماده‌سازی هر اثر را مولف طبق نیازمندی‌های خودش مشخص می‌کند، ولی فرایند نشر سنتّی بطرز شکنجه‌واری زمانبر و خارج از حیطه اختیارات مولف می‌شود. اول مجبورید نسخه پیش‌نویس را به دفتر نشریه تحویل دهید تا در میان انبوهی از پیش‌نویس‌های دیگر قرار بگیرد. مرور و انتخاب از میان این همه اثر معمولاً ماهها طول می‌کشد و بستگی دارد شما در کجای صف باشید.
وقتی نوبت به کتاب شما برسد، احتمال مردودی دور از انتظار نیست. بسیاری از نویسنده‌های مشهور جهان مانند جی.کی.رولینگ (رمان‌های هری‌پاتر) بارها دست رد از ناشران سنتی خوردند تا بالاخره پیشنهاد قرارداد دریافت کردند. حتی پس از اینکه کتاب مورد پذیرش قرار بگیرد، انجام کارهای اداری، رساندن به چاپخانه و در نهایت قفسه‌های کتابفروشی ماهها طول می‌کشد.
در مقابل، ناشرمولفی که خودش طراحی، آماده‌سازی و چاپ اثر را به عهده می‌گیرد، معمولاً زیر یک ماه به نتیجه دلخواه می‌رسد. این بازه در مورد نشر دیجیتال تا ده روز هم کاهش پیدا می‌کند.
مطلب مرتبط: آیا چاپ کتاب به روش افست و دیجیتال بر یکدیگر مزیت‌هایی دارند؟
سرمایه و مسئولیت
نباید از حق گذشت؛ زمانبر بودن نشر سنّتی دلیل محکمی دارد. در دفتر ناشر، گروهی از کارشناسان در قالب یک پروژه همکاری می‌کنند تا محصولی با بالاترین کیفیت ممکن تولید شود. وقتی نسخه ویراسته اثری آماده شود، پدیدآورنده دیگر وظیفه‌ای ندارد. صفحه‌آرایی، طراحی جلد، انجام کارهای اداری، چاپ، پخش و تبلیغات همگی طبق قرارداد بر عهده ناشر خواهد بود.
چنانچه مسیر ناشرمولفی را پی بگیرید. هزینه تک‌تک این مراحل از جیب خودتان تأمین خواهد شد. بنابراین نویسنده‌ای که قصد سودآوری از دارایی و سرمایه شخصی نداشته باشد، بهترست بخشی از حقوق مادی اثر خود را در قبال مبلغ و درصدی عادلانه به ناشران حرفه‌ای واگذار کند.
یادتان باشد تنها سرمایۀ نویسنده در نشر سنّتی همان زمان و مهارت است، در حالی که ناشر باید در قبال پرداخت دستمزد اولیه روی آینده فروش اثر در بازار ریسک کند.
سلیقه
از آنجا که بیشتر ناشران سنتّی دنبال سودآوری بالا از محصولات خود هستند، از ویراستار می‌خواهند برای جذب مخاطبان بیشتر در بازار مقصد هر تغییری لازم باشد به ساختار و محتوای کتاب بدهد. گاهی نویسنده از چنین دستکاری ناراضی می‌ماند و توافق میان طرفین دچار ابهام می‌شود. هر چه باشد، نویسنده‌های خلّاق نمی‌توانند برای بازسازی کتاب به هر ویراستاری اعتماد کنند و اختیار تام بدهند.
به همین علت، ناشرمولف ترجیح می‌دهد که سلیقه خودش را بر تمام جنبه‌های نوشته اعمال کند. اگر دیدن نسخۀ خط‌خطی‌شده کتاب‌تان یا طرج‌جلدی پر از آگهی به‌شدت آزاردهنده می‌شود، بهترست نشر سنتی را فراموش کنید.
انتخاب مسیر ناشرمولفی یا نشر سنّتی به انتظارهای نویسنده از عوامل بالا بستگی دارد. آیا دوست دارید جزئیات کار را به متخصصان این صنعت بسپارید یا خودتان حاضرید همه مراحل نشر را به‌تنهایی کامل کنید؟ آیا دوست دارید کتاب‌تان را در انباری‌های بزرگترین فروشگاه‌های کشور ببینید یا به توانایی‌های خودتان برای بازاریابی اتکا می‌کنید؟
پیش از هر تصمیم دو نکته را فراموش نکنید:
- همیشه استثناهایی در میان ناشران وجود دارد که سختی‌های شیوه سنّتی را همگام با پیشرفت فناوری برطرف می‌کنند. زمان، مسئولیت، سلیقه و سایر عوامل نزد ناشران نسل جدید دیگر به اختلاف و نارضایتی منجر نمی‌شود.
- قرار نیست حتماً و تا ابد به یک روش پایبند بمانید. امروزه بسیاری از نویسندگان موفق، بسته به نوع اثر، انتظارها و سلایق شخصی، هم از طریق نشر سنّتی و هم از طریق خودناشری به مخاطبان دسترسی پیدا می‌کنند.
نسخه‌برداری از این مطلب همراه با ذکر منبع مانعی ندارد.
مطلب مرتبط: آنچه بهترین نویسندگان نیز باید درباره ویراستاری بدانند
