مترجمان شفاهی در سازمان ملل چگونه کار میکنند؟
حتماً دستکم برای چند لحظه هم که شده مقامهای دولتی کشورهای مختلف را در تلویزیون و سایر مطبوعات دیدهاید که برروی سکوی سخنرانی سازمان ملل میایستند و به زبان مادری خود با حاضرینی صحبت میکنند که باید از زبانهای خود ترجمه بگیرند. در همین مجمع عمومی اخیر، تصور کنید مترجمهای شفاهی چگونه عبارت «ضعف اندیشه» از رئیسجمهور روحانی را خطاب به دولت ترامپ ترجمه کردند یا واژه «ورقپاره» خطاب به یکی از قطعنامههای شورای امنیت. به دورههای قبلی بازمیگردیم و زمانی که مترجمهای شفاهی باید ظرف چند ثانیه معادل مناسبی پیدا میکردند برای «فرزند ما» از زبان معمر قذافی رهبر سابق لیبی خطاب به باراک اوباما.
آیا سازمان ملل برای هر زبانی از جمله فارسی هم مترجم شفاهی دارد؟
خیر، سخنرانان در جلسهها میبایست ابتدا به یکی از شش زبان رسمی سازمان یعنی انگلیسی، فرانسوی، اسپانیایی، روسی، عربی و چینی ترجمه شوند. مترجمان شفاهی سپس سخنرانی را به زبانهای دیگر برگردان میکنند. همان قزافی هم به زبان عربی صحبت نکرد بلکه لهجهای محلی در لیبی بود. در واقع، اگر مقامهای دولتی به یکی از زبانهای رسمی سازمان ملل سخنرانی نکنند (خواه دلیلش سیاسی باشد یا به آن زبانها مسلط نباشد)، مجبورند مترجم شفاهی خود را همراه ببرند تا حرفهایشان بطور همزمان به یکی از زبانهای رسمی معمولاً انگلیسی یا فرانسوی ترجمه شود. سپس مخاطبان از کشورهای دیگر از طریق مترجمهای مربوط به زبان خود میتوانند سخنرانی رسمی را گوش کنند.
البته هر سخنران میتواند از قبل متن ترجمهای به یکی از زبانهای رسمی سازمان تهیه کند به شرط آنکه پشت میکروفون از متن منحرف نشود. با این حساب، عبارتهای «ضعفاندیشه» و «ورقپاره» به احتمال زیاد مترجمهای فارسی به انگلیسی را بطور زنده غافلگیر نکرده است. بطور کلی، سازمان ملل از مترجمهایی بهره میبرد که بطور همزمان کار میکنند، یعنی بدون وقفه باید سخنرانیها را ترجمه کنند (برخلاف ترجمه شفاهی متوالی که سخنران برای نسخه مترجم صبر میکند).
مطلب مرتبط: چه معیارهایی بر هزینه ترجمه شفاهی تأثیر میگذارد؟
در هر لحظه از مراسم، اداره خدمات ترجمه سازمان دارای دهها مترجم شفاهی است که در شش اتاق عایق صدا هر کدام برای یک زبان رسمی مستقر شدهاند. دو مترجمی که در اتاق انگلیسی باهم نشستهاند بطور شفاهی به انگلیسی ترجمه میکنند، دو مترجم فرانسوی و بقیه در اتاقهای خودشان به همین ترتیب. حاضرین در جلسه سپس میتوانند از طریق هدفون به ترجمهها گوش کنند و حتی با دستگاهی که روی میزشان قرار دارد به زبانهای دیگر تغییر دهند. مترجم شفاهی شغلی طاقتفرسا دارد و انرژی فراوانی مصرف میکند، بنابراین معمولاً هر بیست دقیقه یا نیم ساعت استراحت میکند. همچنین میتواند روی صندلی لم دهد وقتی سخنرانی به زبان خودش است، چون دیگر نیازی به ترجمه شفاهی نیست. مترجمانِ نشسته در اتاق انگلیسی را فرض کنید که ترامپ را با خیال آسوده تماشا میکنند.
مترجمان شفاهی در سازمان ملل مجبور نیستند به تکتک زبانها مسلط باشند تا استخدام شوند، بلکه تنها کافیست بتوانند از حداقل دو زبان دیگر به زبان مادری خود ترجمه کنند. برای نمونه، مترجم شفاهیِ روسی شاید انگلیسی و فرانسوی هم بلد باشد، اما با چینی آشنا نباشد. در این مورد، چنانچه سخنرانی به چینی باشد، مترجمان شفاهی از سامانۀ بازپخش یا اصطلاحاً رله بهره میبرند. مترجمان شفاهی در اتاق چینی ابتدا سخنرانی اصلی را انگلیسی یا فرانسوی ترجمه میکنند و سپس بقیه مترجمان روی برگردان آن نسخه به زبانهای خودشان مشغول میشوند.
مطلب مرتبط: در مغز شگفتانگیز مترجمان همزمان چه میگذرد؟
در سامانۀ بازپخش، محصول نهایی دو بار در جهتهای مختلف از سخنرانی اصلی ترجمه میشود تا به گوش مخاطبان برسد. این روال گاهی از دقت ترجمه میکاهد؛ به همین خاطر فردی میبایست بلافاصله ترجمه شفاهی را بازبینی و پیش از پخش رسمی در صورت لزوم اصلاح کند. در اصل به همین دلیل سازمان ملل تنها یک زبان میانه را در سامانه بازپخش مجاز میداند. هر چه تعداد جهتهای ترجمۀ میانی از زبان مبدأ به مقصد بیشتر شود، احتمال خطا در معادلیابی افزایش خواهد یافت.
سازمان ملل حدود 120 مترجم شفاهی در سطح حرفهای استخدام میکند که با مترجمهای عادی برای متون فرق دارند. هیچ زمینۀ تحصیلی یا مدرک دانشگاهی نیاز نیست، اما متقاضیان بطور معمول پیشزمینه دانشگاهی قوی دارند تا در آزمون قبول شوند. برای مثال، تقریباً 70 درصد از اعضای «انجمن مترجمان آمریکا» دارای مدارک دانشگاهی هستند. هر مترجم شفاهی باید زبانهایی را که به ترجمهاش تسلط دارد به سه دسته تقسیمبندی کند: A، B و C. زبان مادری همان A محسوب میشود و شامل بالاترین مهارت و حیطۀ تخصصی مترجم خواهد بود. زبان دومی که فرد با زیستن در کشور بومی آموخته اما نمیتواند بطور کاملاً روان صحبت کند B محسوب میشود. زبانی که فرد تاحدودی آشنایی دارد و شاید مدتی برای تحصیل یا مسافرت استفاده کرده C محسوب میشود. مترجمان شفاهی با سطوح مهارتی و تخصصی مختلفی میتوانند میان زوجزبانهای خود در هر جهتی ترجمه کنند، اما سازمان ملل تنها کسانی را استخدام میکند که فقط به زبان مادری خود یا همان A ترجمه میکنند و آن هم در بالاترین سطح کیفی ممکن.
نسخهبرداری از این مطلب همراه با ذکر منبع مانعی ندارد.